*** کولیک دقیقا به چه معنی است؟
تقریبا 20 ? همه شیرخواران دچار کولیک می شوند. کولیک یک اصطلاح کلی است برای گریه های غیر قابل کنترل در کودکی که از سایر جهات سالم است. شیرخوار دچار کولیک بیش از سه ساعت در روز و برای بیش از سه روز در هفته گریه یا نق نق می کند. این مساله با شیوع یکسان بین کودک اول و سایر کودکان و نیز بین دخترها و پسرها دیده می شود.
مشکل است بگوییم کولیک برای کدام یک دردناکتر است، والدین یا کودک. یک شیرخوار مبتلا به کولیک بطور آشکار حالت پریشانی و ناراحتی دارد و نمی تواند آرام گیرد. والدین نیز ممکن است بعلت شنیدن صدای گریه های کودک برای ساعتها دچار پریشانی و آشفتگی شوند و این امر ممکن است بقدری باشد که نهایتا آنها را نیز وادار به گریه نماید!
*** چطور می توانم بگویم کودکم دچار کولیک است؟
در واقع همه شیرخواران گاهی گریه می کنند، بطور متوسط هر کودک حدود دو ساعت و نیم در روز گریه می کند. اما کودک مبتلا به کولیک، علاوه بر گریه های ممتد، کاملا نا آرام و ناراحت است. او ممکن است بطور متناوب پاهایش را جمع کرده و دراز کند و دفع گاز داشته باشد. کولیک اغلب بین ساعت 6 عصر و نیمه شب رخ می دهد. گرچه ممکن است هر زمانی ایجاد شود اما معمولا عصرها و شبها تشدید می شود.
معمولا سن شروع کولیک در شیرخواران حدود دو تا چهار هفته است و پایان آن حدود سه ماهگی یا در کودکان کم شانس تر تا شش یا نه ماهگی می باشد.
داروهای مرتبط: کولیک پد
نفخ یا دل پیچه نوزادان از مشکلاتی است که باعث ناراحتی های زیادی در خانواده می شود. گریه مداوم اینگونه نوزادان، یک تراژدی است که شادی ناشی از بچه دار شدن را تا حدّی تحت الشّعاع قرار می دهد. در این رابطه نکات ذیل قابل ذکر است:
1- این مشکل دوره خاصی دارد که طول آن در کودکان مختلف، متفاوت است و پس از طی این دوره معمولاً مساله خود به خود حل می شود. برخی کودکان، چهل روزه و بعضی دیگر سه چهار ماهه این مشکل را از سر می گذرانند.
2- از راه حل های رایج و تا حدّی موثّر که معمولاً در مراکز بهداشتی درمانی به مادران آموزش داده می شود این است که پس از شیر دادن کودک، وی را در آغوش گرفته آرام با کف دست ضرباتی را به پشت او وارد کنند تا آروغ بزند.
3- در این دوره مادر باید از مصرف غذاهای نفّاخ به شدت پرهیز کند(حبوبات، سیر، پیاز و …). همچنین بهتر است در سبد غذایی خود از غذاها یا داروهایی که نفخ را کم می کنند هم استفاده کند. مصرف رازیانه، آویشن یا زیره سبز(در اشکال مختلف آنها به صورت دم کرده، جوشانده، عرقیات، قاووت یا در غذاها) یک راه حل ساده است که هم شیر مادر را زیاد می کنند و هم نفخ او را کم. توصیه اکید می کنم که مادران توصیه این بلند را جدّی بگیرند. شاید راحت ترین راه این باشد که شبی یک استکان عرق رازیانه به جز ایام عادت و بارداری تا چند ماه بخورید.
4- یک راه خوب برای کاهش نفخ نوزادان استفاده از عرقیاتی مانند زیره، آویشن، زنیان، بابونه، شیرین بیان، گشنیز، بادرنجبویه، انیسون، کرفس و ... است.
پس از هر بار شیر دادن 2 تا 3 قاشق چایخوری از یکی از این عرقیات را به کودک بخورانید. مادر نیز می تواند روزی دو یا سه بار و هر بار نصف استکان از این عرقیات را استفاده کند.
تذکّر: اگر با خوردن این عرقیات، کودک دچار گرمی می شود؛ کمی عرق کاسنی به آنها بیافزایید.
5- از روشهای مفید دیگر این است که شکم کودک را روزی یک بار با روغن زیتون تصفیه نشده به آرامی ماساژ دهید تا روغن به خورد پوست کودک برود. ماساژ ناف او با روغن کرچک هم راه مناسبی است.
6- گرم کردن موضعی مثل گذاشتن حوله یا پارچه گرم روی شکم نوزاد نیز روش موثّری در کاهش نفخ و دل پیچه کودک است.
7- ترنجبین یک داروی آزموده شده است. روزی یکی دو بار و هر بار نصف قاشق چایخوری ترنجبین را در نصف استکان آب جوش حل کرده صاف کنید و به تدریج به نوزاد بخورانید. ترنجبین نیاز به شیرین کردن ندارد و خودش به اندازه کافی شیرین هست. این داروی خوشایند، علاوه بر کاهش نفخ نوزاد، یک آرامبخش و خواب آور موثّر نیز هست؛ همچنین به علّت ارزش غذایی بالا، ترنجبین یک داروی ایده آل در نوزادانی است که به علّت کمبود شیر مادرشان دچار مشکل هستند.
برای افزایش اثر این نسخه می توانید ترنجبین را به جای آب، در عرق شیرین بیان یا بابونه حل کنید. اگر مشکل بی خوای کودک شدید است افزودن چند قاشق غذاخوری گلاب به این ترکیب هم خیلی خوب است.
8- توصیه اکید می کنم که با مصرف داروهای آرامبخش و ضدّ نفخ شیمیایی( که از اتّفاق، اکثرا اثربخشی مناسبی نیز ندارند) به کودک دلبند خود خیانت نکنید و مطمین باشید که با به کار بستن دستورات ساده فوق، به نتیجه مطلوب خواهید رسید.
9- یک نکته مهم در درمان بسیاری از این نوزادان، پرهیز کامل مادر او از شیر و لبنیات گاو و هر خوراکی که حاوی آنها باشند است.
10- به تجربه ثابت شده است که بعضی صداهای خاص باعث آرامش نوزاد می شوند. مثلا بعضی از آنها با شنیدن صدای جاروبرقی آرام می گیرند و بعضی بچّه های دیگر را تنها اگر سوار اتوموبیل خود کرده به گردش و گذار مشغول شوید، از دست گریه تمام نشدنی آنها آسوده خواهید شد.
داروهای مرتبط: کولیک پد
واقعا نه! البته صرفنظر از فشار هیجانی و استرسی که در خانه ایجاد می شود. با وجود این عاقلانه است به کمک پزشکتان یا کارشناس بهداشت در مرکز بهداشتی درمانی، مطمئن شوید که علت گریه های طولانی کودکتان یک فتق یا سایر مشکلات طبی نباشد.
*** من شنیده ام کولیک بعلت غذای مادر ایجاد می شود. آیا این امر صحت دارد؟
هم شیرخشک و هم شیر مادر ممکن است با کولیکهای شیرخوار ارتباط داشته باشند.
گاهی اوقات شیرخوارانی که شیر مادر مصرف می کنند، بعلت وجود یک ماده خاص در غذای مادرشان مبتلا به کولیک می شوند. برخی مادران دریافته اند که اگر نوشیدن شیرگاو و سایر مواد لبنی را متوقف کنند، این وضعیت بهبود می یابد. اگر از شیر خودتان به کودک می دهید، سعی کنید مواد لبنی را برای چند روز قطع کنید تا ببینید آیا تفاوتی ایجاد می شود یا نه. اگر کولیک کودکتان بهبود یافت که مقصر را شناخته اید. اگر نه، امید را از دست ندهید و حداقل دیگر نیازی به محروم کردن خود از شیر و سایر لبنیات ندارید. برخی از مادران تجربه کرده اند که حتی جایگزین کردن ماست به جای شیر در لبنیات روزانه، می تواند تا حدی کولیک شیرخوارشان را کاهش دهد.
به نظر می رسد برخی کودکانی که شیر مادر می خورند در صورتیکه مادرشان در مصرف غذاهای ، گندم، برخی میوه های تابستانی و مواد نفاخ مانند حبوبات یا انواع کلم زیاده روی کنند دچار ناراحتی می شوند. البته برای امتحان اینکه این غذاها باعث ناراحتی کودکتان می شود، از خوردن کلم، گل کلم، حبوبات، سیر، کافئین و سایر مواد تحریک کننده برای چند روز اجتناب کنید. اگر کودکتان بهتر شد هر دفعه یک غذا را وارد رژیم غذایی خود کنید و بین ورود غذاها چند روز فاصله بگذارید. تشخیص اینکه کدام ماده غذایی سبب مشکلات کودکتان می شود نباید خیلی سخت باشد: اگر گریه وی پس از ورود یک غذا مجددا شروع شود، خواهید دانست که این غذا مسؤول ناراحتی کودک است. شما باید تا زمانی که حساسیت کودکتان از بین برود از آن ماده پرهیز کنید، و این اتفاق اغلب حوالی 3 ماهگی رخ می دهد. گرچه این کار ممکن است کمی سخت باشد اما در عوض یک کودک خوشحال خواهید داشت. بعلاوه ممکن است انجام همه این آزمایشات چند ماه طول بکشد و تکامل دستگاه گوارش شیرخوار در این مدت باعث بهبود وضعیت وی خواهد شد؛ با این حال درگیر بودن با مساله به شما احساس بهتری می دهد از اینکه کاری برای کودکتان انجام داده اید. شما هر آنچه می توانستید، کردید!
اگر کودکتان از شیشه استفاده می کند، برای پی بردن به این نکته که آیا شیر خشک سبب تحریک کودک می شود، ممکن است لازم باشد شیرخشک را عوض کنید. نکته آخر اینکه هر زمان که از شیر خود یا شیر خشک به کودک می خورانید، مطمئن شوید که حین شیردهی و در پایان آن آروغ کودک را گرفته اید. این امر کمک می کند فشارتجمعی ناشی از بلع هوا کاهش یابد.
داروهای مرتبط: کولیک پد
روزانه باید 25 تا 50 گرم فیبر دریافت کنید تا با مشکل یبوست مواجه نشوید. به عنوان مثال یک فنجان (250 میلی‌لیتر) انگور، دو برش نان سبوس‌دار، نصف فنجان (125 میلی‌لیتر) تمشک، یک فنجان لوبیای پخته و یک عدد سیب، روی‌هم‌رفته 25 گرم فیبر به بدن می‌رسانند. اما اکثر ما روزانه به طور متوسط تنها 10 گرم فیبر دریافت می‌کنیم. در بین مواد غذایی سرشار از فیبر می‌توان به غلاتی مانند جوانه‌ها، سبوس گندم، آرد گندم سبوس‌دار و آرد گندم سیاه، میوه‌های تازه به ویژه میوه‌های ریز بدون هسته، میوه‌های خشکی مانند انجیر و آلو خشک، سبزیجات و حبوباتی مانند لپه و عدس اشاره کرد. توصیه می‌کنیم اگر روده‌های حساسی دارید این مواد غذایی سرشار از فیبر را به تدریج وارد برنامه‌ی غذایی‌تان بکنید تا با مشکلاتی مانند نفخ، اسهال و یا بدتر از آن تشدید یبوست مواجه نشوید.
مصرف مواد غذایی به تنهایی برای مقابله با یبوست کافی نیست باید تحرک بدنی داشته باشید. لازم است که هر هفته حداقل 3 مرتبه به مدت 30 دقیقه یا بیشتر ورزش کنید. داشتن فعالیت جسمانی منظم عضلات روده‌ها را تحریک کرده و آنها را فعال تر می‌کند. با ورزش کردن مدت زمان دفع مدفوع از روده‌ها کاهش یافته و مدفوع مرطوب‌تر و لیزتر می‌شود.
متخصصان توصیه می‌کنند که برای مقابله با یبوست روزانه هشت لیوان آب بنوشید. آب باعث لیز شدن روده‌ها شده و مواد غذایی هضم شده را مرطوب می‌کند. به این ترتیب نیز عمل دفع با راحتی بیشتری صورت می‌گیرد.
استرس تأثیر مهمی در گوارش دارد. به عقیده‌ی برخی از متخصصان، روده‌ها مغز کوچک بدن انسان هستند. مغز و روده‌ها به طور تنگاتنگی به هم وصل‌اند. حرکات روده‌ها پاسخی است به تبادل علائم و سیگنال‌های پیچیده‌ی بین این دو عضو. زمانی که مغز دچار استرس می‌شود روده‌ها نیز مضطرب می‌شوند. علاوه بر این افراد مضطرب معمولاً به اندازه‌ی کافی فعالیت بدنی ندارند و چندان به تغذیه‌شان اهمیتی نمی‌دهند. برای همین هم مشکلشان چند برابر می‌شود.
حرکت روده‌ها به ساعت بیولوژیکی بدنتان مربوط می‌شود. اگر این علائم را نادیده بگیرید روده‌ی بزرگتان مدفوع را خشک‌تر می‌کند و برای همین هم دفع آن سخت‌تر می‌شود. به محض این که احساس کردید نیاز به دست‌شویی دارید به این علامت گوش دهید.
بیشتر قرص‌ها و محصولاتی که به طور آزاد در داروخانه‌ها و عطاری‌ها به فروش می‌رسند مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند اما لازم است که دستور مصرف را به درستی رعایت کنید. توجه داشته باشید اگر در مصرف این قبیل ملین‌ها زیاده‌روی کنید روده‌هایتان تنبل می‌شوند. بهتر است نظمی به شیوه‌ی زندگی‌تان بدهید. برای مصرف هر از گاهی، از ملین‌های حاوی موسیلاژ استفاده کنید. این ملین‌ها به صورت پودر یا دارو هستند. این محصولات میزان آب و فیبر مدفوع را افزایش می‌دهند که روند دفع را سرعت می‌دهد. توصیه می‌کنیم با مصرف این داروها آب زیادی هم بنوشید.
داروهای مرتبط: پلانتاژل
یبوست (Constipation) بیماری ای است که در آن فرد بسختی اجابت مزاج کرده و میزان دفع مدفوع کم می شود. مدت نرمال اجابت مزاج و فاصله بین آنها بین افراد مختلف متفاوت است. با اینحال عموما کم تر از سه بار اجابت مزاج در هفته یبوست نامیده می شود. هرچند یبوست گاه به گاه و موقتی بسیار معمول می باشد، بعضی افراد دچار یبوست مزمن بوده که باعث مشکل در زندگی و توانایی انجام وظایف روزانه شان می شود. یبوست مزمن می تواند باعث زورزدن بیش از حد برای دفع مدفوع و سایر مشکلات شود. درمان یبوست مزمن بسته بدلیل آن متفاوت است.
یبوست معمولا بدلیل اختلال در عملکرد روده رخ می دهد. بعضی از علل معمول این اختلال و یبوست شامل:
عواملی که خطر ابتلا به یبوست مزمن را افزایش می دهند، شامل:
